Maria Kalczyńska – ZARYS /Niemcy/ – magazyn kulturalny Nr.7 – Rok 2008 Wydawca:Kulturverein Zarys e.V.- ISSN-Nr.:1613-0375

Maria Kalczyńska

Andrzej Jan Piwarski – polski artysta i społecznik w Niemczech

moje obcowanie ze światem, rzeczywistością, która mnie otacza jest niezmiennym obcowaniem z człowiekiem. Z jego tęsknotami, nadziejami i marzeniami, jego klęskami, rozpaczą, upadkiem. W moim malarstwie staram się uchwycić często owo mgnienie  życia. Często nie uchwytnego nawet myślą, a cóż dopiero w obrazie. Owo mgnienie klęski i sukcesu, radości i rozpaczy.
Tak mówi o swojej sztuce malarskiej Piwarski. Nie ma przesady w uznaniu jego malarstwa za mistrzowskie. Tworzy od ponad pół wieku. Właśnie w na początku 2008 r. obchodził jubileusz pracy twórczej i 70-lecia urodzin .

Uprawia malarstwo, grafikę, rysunek, rzeźbę, realizacje ścienne mozaik i malarstwa, happeningi, tworzy Teatr Malarski  i podejmuje inne inicjatywy artystyczno-społeczne. Wrażliwa mowa pędzla  artysty otwiera mu salony wielu słynnych galerii. Czas i przestrzeń zaklęta w jego niepowtarzalnych dziełach zdają się nie mieć granic. Obraz to przecież pewien  wizerunek rzeczywistości, podglądnie upływającego czasu i ulotnych chwil życia.
Piwarski  nie żaluje czasu dla ludzi i sytuacji. Jest widomym dokumentalistą współczesnego człowieka
Jego bogata biografia twórcza wpisuje się, jak żadna inna w dzieje Polski. Polski czasów PRL-u i emigracji solidarnościowej, papieskich pielgrzymek i drogi ku wolności i demokracji.

      Ukończył Akademię Sztuk Pięknych w Gdańsku w 1966 r., potem pracował jako dydaktyk i pedagog. Był  wykładowcą w Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych w Munster w RFN ( 1976-1980) i w Europejskiej Letniej Akademii Sztuk Pięknych w Luksemburgu (1987-1991. Od 1981 r. na stałe zamieszkał w  Niemczech Zachodnich. Początkowo w Essen, a od  2006 r. w Berlinie.

         Po raz pierwszy wydarzenia polityczne zainspirowały artystę  w pamiętnym grudniu 1970 r. w Gdańsku. Spontanicznie namalował wówczas cykl obrazów zatytułowany „Spalony Gdańsk”, który został pokazany na indywidualnej wystawie 17 stycznia 1971 r. w Galerii BWA w Gdyni. Inne cykle nawiązywały  do wielu wydarzeń lat 70. i 80.  m.in.:  „Ludzie na wzgórzu”, „Oczekujący”, „Ludzie w drodze” oraz cykl „Ślady”, w czasie gdańskiego sierpnia 80. powstały  obrazy w serii  „Nadzieje”.  Artystę fascynował wówczas także Lech Wałęsa, któremu poświęca portrety „Przed murem”( marzec–maj `81),  „ Na Trybunie Ludu”  oraz „Ikar-Grudzień 81”(1982).

Stan wojenny zastał Piwarskiego w Niemczech, jako działacz Solidarności został pozbawiony możliwości powrotu do Polski. Osiadł wówczas w Essen, gdzie  ulokowana została pracownia malarska i atelie rzeźby żony – Barbary Ur.  Dom ich stał się bardzo szybko znanym centrum polskiej kultury,  azylem dla wielu emigrantów polskich. Spotkania w „Naszym Domu” były w kalendarzu emigracyjnych wydarzeń stałą i oczekiwaną przez zapraszanych pozycją, wspomina Andrzej Piwarski „Nasz Dom” tworzyli  przyjaciele. Krąg ich rozszerzał się z każdym spotkaniem.

Będąc na emigracji Piwarski związał się ze środowiskiem carlsberskim, realizował swój program promocji „Wolnej Polski”. Szczególnie  kontakt z ks. Franciszkiem Blachnickim, założycielem Ruchu Światło-Życie przyczynił się  do powołania  17 czerwca 1982 r. w Carlsbergu organizacji niepodległościowej Chrześcijańska Służba Wyzwolenia Narodów, której Andrzej J. Piwarski został  pierwszym prezesem. Stowarzyszenie  promowało  hasła walki wyzwoleńczej  o prawa i godność człowieka oraz wyzwolenia narodowego bez stosowania przemocy w oparciu o wartość i siłę Ewangelii.
Z idei tej wyrosły tzw. Marsze Wyzwolenia Narodów, które od 1983 do 1989   odbywały się  na trasie z Carlsbergu do zamku w Hambach.
W imprezach tych brało udział wielu emigrantów polskich przebywających w Niemczech, wśród których także  m.in.:  Czesi, Słowacy, Ukraińcy, Rosjanie, Afgańczycy.

Ważnym momentem na  artystycznej drodze  Piwarskiego stała się  wystawa rodzinna  zorganizowana 11 grudnia 1983 r. w Norwegii. W ratuszu w Oslo pokazano  cykl obrazów „Ślady – Nadzieje 1970-1983”,  po raz pierwszy – także  obrazy poświęcone pamięci, zamordowanego przez UB w Warszawie,  Grzegorz Przemyka, syna poetki Barbary Sadowskiej. Zaprezentowano także   malarstwo i rzeźby żony Barbary Ur i obrazy syna Krzesisława Piwarskiego. Impreza ta  towarzyszyła  uroczystościom wręczenia Pokojowej Nagrody Nobla Lechowi Wałęsie.

Piwarski stale aktywnie uczestniczył w wydarzeniach kulturalnych  Europy.  Pędzlem i czynem wyrażał swoją solidarność z tymi, którzy cierpieli niesprawiedliwość społeczną.  Pomagał tym, którzy emigrowali  do Niemiec,  nie znali języka i nowego kraju. Malował też ich portrety. ”Emigranci” – mówi artysta o tym cyklu obrazów – „… to portrety twarze, pocięte szerokimi ruchami pędzla przy pomocy silnie kontrastowych farb i form, kontrastując często z prawie gładką powierzchnią. Sugestywne oblicza – znaki zapamiętania. Emigracja z wyboru czy konieczność ? Dzieła te m.in. można było zobaczyć na  wystawie w Miejskiej Galerii w Esch-sur –Alzette w Luksemburgu w styczniu 1987 r.

Z Luksemburgiem wiąże się również działalność pedagogiczna, w latach 1987-1990 A. Piwarski wraz z żona  byli wykładowcami na Europejskiej Letniej Akademii Sztuk Pięknych w Luksemburgu. Bogaty program, dobra atmosfera oraz wysoki poziom nauczania z zakresu malarstwa i rzeźby przyciągał tam licznych studentów. W zajęciach Piwarskich brali udział ludzie z różnych stron świata: Francji, Austrii, Czechosłowacji, Jugosławii, Holandii, Belgii, Chin oraz Związku Radzieckiego..

Ważne były także dla niego spotkania z Ojcem św. Janem Pawłem II. Pierwszy obraz dla Papieża namalował w 1978 r.  Punktem wyjściowym tej kompozycji były – góry, które Papież Jan Paweł II tak bardzo ukochał.
Piwarski wspomina, że swoim dziełem  chciał nawiązać do symboliki sytuacji panującej w ówczesnej  Polsce. Krzyż wyrywający się w przestrzeń nabrzmiały ludzkim cierpieniem, stał się jednocześnie dla mojego narodu znakiem  zwycięstwa nad złem, sprawiedliwości nad niesprawiedliwością, światłości nad ciemnością.
Identyfikację smutnej niekończącej się kolejki ludzi stojących u dołu obrazu, pogrążonej w czerni zniewolenia narodu, podkreśliłem polską flagą, która wraz z krzyżem przecina obraz wdzierając się w czerń ciążącego nad górami niespokojnego nieba, jaśniejącego nad horyzontem. Wydłużone ramiona krzyża obejmują opiekuńczo cały kraj stając się nierozłącznym elementem polskiego pejzażu. Obraz zatytułowany „Wybór” już w chwili jego powstania przeznaczyłem dla Papieża… W  dniu 18 kwietnia 1986 r. obraz został  wręczony  Ojcu Świętemu .

Do innych ważnych inicjatyw artysty można zaliczyć powołaną  22 maja 1992 r. w mieszkaniu Piwarskich, w obecności ówczesnego Konsula Generalnego Marka Zielińskiego,   Stowarzyszenia Polskich Artystów Plastyków w Niemczech, którego celem było integrowanie artystów związanych z polską kulturą w Europie. Myśl o założeniu SPAP dała początek  organizacji o charakterze zawodowym.

Konsekwencją tego stało się późniejsze „Europejskie Laboratorium Sztuki” i „Europejski Park Rzeźb”, założone w 1994 r. z żoną Barbarą  w Tuchomiu (Kaszuby). Tam rok rocznie  odbywają się Międzynarodowe Sympozja Artystów w formie plenerów. Dokumentowane filmami, katalogami i plenerami. Działa  Muzeum Sztuki Współczesnej. Realizowane są tutaj  cele propagowania artystycznych osiągnięć uczestników spotkań, upowszechnianie wiedzy o polskiej sztuce i kulturze, pielęgnowanie wymiany kulturalnej z artystami i instytucjami emigracyjnymi  i europejskimi.
W tych  warunkach, jak mówi Barbara UR  możliwy był bezpośredni kontakt z naturą,  artyści natchnieni coraz rzadszym już widokiem dzikiej natury, mogli dać upust swej wrażliwości w postaci konkretnej działalności artystycznej.
Świat, zdaniem organizatorów spotkań, obecnie przeżywa kryzys wielopostaciowy wynikający z rozkładu struktur, braku zaufania do tradycyjnych autorytetów: moralnych, społecznych i  politycznych, prowadzący w ostateczności do utraty poczucia sensu i celu życia, potrzebuje ludzi wrażliwych na sztukę i piękno. Dlatego warto starać się znaleźć takie  metody i środki, które będą w stanie przywrócić ludzkości wiarę w sens istnienia, w sens kontynuacji celów i osiągnięć naszych przodków…

W 2000 r. podczas  VIII Międzynarodowego Sympozjum Artystów “TUCHOMIE’2000” została uroczyście otwarta Aleja Milenijna. Zaproszeni goście i artyści własnoręcznie sadzili drzewka upamiętniające wejście ludzkości w trzecie tysiąclecie. Zasadzono pięćdziesiąt drzew po obu stronach alei. Akcja trwać będzie przez następne lata aż do obsadzenia całej drogi, prowadzącej przez park rzeźb. Będą również realizowane rozgałęzienia wiodące do obiektów.

W pracy twórczej ważne miejsce odgrywają wystawy.  15 sierpnia 1990 r. ziściło się jedno z marzeń Piwarskiego  o pokazaniu w wolnej Polsce prac z cyklu „Ślady-Nadzieje 1970 – 1990”. Wystawa odbyła się w najbardziej reprezentacyjnym miejscu w Gdańsku w tzw. Sali Białej Ratusza Głównego Muzeum Historii miasta Gdańska. Patronat nad przedsięwzięciem objął  Lech Wałęsa.

Andrzej  Piwarski przeszedł długą drogę artystycznego szlaku. Urodził się w Warszawie w rodzinie malarskiej, studenckie lata spędził   w Gdańsku, mieszkał w Essen, Blanes w Hiszpanii i Berlinie, spotykał się na międzynarodowych wernisażach i biennalach w Europie i świecie. Znany jest jako  orędownik zjednoczenia organizacji polonijnych działających w Niemczech, popularyzator sztuki i kultury polonijnej.  Od 1963 r. miał udział w ponad 200 zbiorowych wystawach w Polsce, Niemczech, Belgii, Francji, Hiszpanii, Luksemburgu, Norwegii, Holandii i Szwecji.
Od 1967 miał ponad 100 wystaw indywidualnych w Polsce, Szwecji, Finlandii, Niemczech, Norwegii, Luksemburgu, Hiszpanii i Holandii
Prace  Piwarskiego  znajdują się w wielu muzeach i prywatnych zbiorach sztuki na całym świecie (m.in. Muzeum Narodowe w Warszawie, Muzeum Narodowe w Gdańsku, Muzeum Śląskie w Katowicach, Muzeum Okręgowe w Toruniu, Centralne Muzeum Morskie w Gdańsku, Muzeum M. Kopernika we Fromborku, Muzeum Pomorza Środkowego w Słupsku, Muzeum Zachodnio Kaszubskie w Bytowie, Muzeum Archidiecezji Warszawskiej w Warszawie, Archiwum Emigracji UMK w Toruniu, Muzeum Muru Berlińskiego w Berlinie, Diecezjalne Zbiory Sztuki w Essen, Miejskie Zbiory Sztuki w Altenie, Essen, Kurten, oraz w Belgii, Danii, Finlandii, Francji, Hiszpanii, Holandii, Japonii, Luksemburgu, Norwegii, Rosji, Szwecji, USA, Watykanu i Wielkiej Brytanii.

Mówi, że nie  czuje się już emigrantem, jest wolnym mieszkańcem Europy. Jego zdaniem: … artysta powinien w zależności od swych potrzeb i konfiguracji mieć całkowitą swobodę miejsca pobytu, bowiem takie decyzje  wpływają zawsze  pozytywnie na jego sztukę ….
Jeden ze zwiedzających wystawę jubileuszową A. Piwarskiego powiedział: „Jestem koneserem sztuki, jeżdżę po światowych galeriach. I prawie wszędzie pytają o Piwarskiego. Pytania o Andrzeja dają mi poczucie wielkiej satysfakcji i wielkiej patriotycznej dumy. Przy polskiej pustyni w dziedzinie malarstwa cieszy fakt, że „dochowaliśmy się” chociaż jedynego rodaka, którego nazwisko znaczy pośród artystycznej elity Europy i świata .

Autorka dziękuje Mireli Lazar z Krefeld za udostępnione materiały do opracowania niniejszego tekstu.

INFORMACJE: A. Piwarski, Berlin, maj 2008; Katalogi: Andrzej Jan Piwarski wstęp Mieczysław Czychowski, BWA Gdynia 1971; Andrzej Jan Piwarski wstęp Marta Piszczatowska, Galeria ZPAP Gliwice 1971; A.J. Piwarski wstęp Krystyna Przybytko Fabijańska, Galeria Etenelle Sztokholm 1973; Andrzej Jan Piwarski i, BWA Gdynia 1974; Andrzej Piwarski wstęp Gunter Drebusch, Muzeum M. Kopernika Frombork 1977; Andrzej Jan Piwarski wstęp Jacek Kotlica, BWA Białystok 1979; Człowiek i przestrzeń – Barbara Ur, Andrzej Piwarski , Bank Sparkasse Essen 1980; Andrzej Jan Piwarski wstęp Jorg Miszewski, Galeria Miejska „sohle 1 „ Bergkamen 1980; Solidarność w sztuce wstęp Edward Klimczak, Galeria Kunstetage w Berlinie 1983; Andrzej Piwarski – Ślady – Nadzieje, Polska 1970-1983 wstęp Lew Kopelew, Ratusz Oslo 1983; Znaki człowieka. O malarstwie Andrzeja Piwarskiego wstęp Oliwia Schott, Muzeum Historii Miasta Gdańska 1991; Andrzej Jan Piwarski wstęp Baldur Hermans, Ruhrlanhalle Bochum 1991; Ślady czasu – Andrzej Jan Piwarski – Prace 1991-1993 wstęp Christine Wicho, Landesmuzeum Ratingen 1993; Andrzej Jan Piwarski wstęp Tadeusz Piaskowski, Ortwin Goertz, Margarethe Lavier, Muzeum Narodowe w Gdańsku 1994; Andrzej Jan Piwarski wstęp Ortwin Goertz, Akademia Ministerstwa Budownictwa, Gelsenkirchen 2000; Ślady naszej obecności – Barbara Ur i Andrzej Jan Piwarski wstęp Andrzej Holeczko, Ortwin Goertz, Judith Osterman, Muzeum Śląskie w Katowicach 2001; Mirela Lazar Działalność kulturalno – społeczna rodziny Piwarskich w Niemczech jako przykład pracy twórczej Polaków za granicą Praca Magisterska Uniwersytet Śląski wydział w Cieszynie, Cieszyn 1999; Ewa Kiedrowicz, Europejskie Laboratorium Sztuki w Tuchomiu – Kultura i sztuka pomostem łączącym Europę Praca Licencjacka, Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Słupsku, Słupsk 2000; Artyści z Essen Essen 1994; Kurt Butow Europejski Leksykon Artystów t.III , Bavaria Kunstverlag 1992; Zbigniew Andrzej Judycki Kwartalnik Biograficzny Polonii, nr 15, Paryż 2000; Agata i Zbigniew Judyccy Polonia – Słownik biograficzny PWN Warszawa 2000; Leksykon Polonii i Polaków w Świecie PAI Warszawa 2001; Prasowe polonika niemieckie, oprac. M. Kalczyńska i L. Paszek, Opole 2004; Andrzej Jan Piwarki, Malerei, Graphik, Zeitspuren. Jubiläumsausstellung – 70.Geburstag 1938-2008, Berlin 2008,.

Por.: Jan Paweł II w polsko-niemieckich wspomnieniach, Dortmund –Katowice 2006

Jacek Piotr Proszowski, „Ostatnie Wiadomości”, Mannheim Nr.16, 25.05.1988.

Maria Kalczyńska – ZARYS /Niemcy/ – magazyn kulturalny Nr.7 – Rok 2008 Wydawca:Kulturverein Zarys e.V.- ISSN-Nr.:1613-0375